Sadağı Kanyonu Tabiat Parkı’na gittiğimde ilk dikkatimi çeken dere yatağı boyunca bulunan çınar ağaçlarıydı. Kökü toprağın derinliklerinde, yaprakları gökyüzünde ulu ağaçlar. İnsana sonsuzluk hissi veriyor.
Arabadan indim ve kanyonun derinliklerine doğru ilerledim. Kanyonun iki tarafı gökyüzüne doğru dik bir kale duvarı gibi uzanıyor. Yamaçlar insanın üstüne üstüne geliyor. Çınar ağaçları güneşe ulaşmak için sanki birbirleriyle yarışıyor. Ortalıkta koyu bir gölge var. Akan dere hem serinlik veriyor hem de sanki insana bir şeyler mırıldanıyor. Sadağı Kanyonu sanki büyülü bir yer, çınar ağaçları da bu yerin bekçileri gibi. Kanyon boyunca ilerledikçe karşıma geçitler, şelaleler çıkıyor. Kanyonun ortasına doğru Roma Dönemi’nden kalma bir hamam ve ilerisinde küçük bir şelale var. Yüzlerce yıldır insanlar buralardan gelip geçmişler, hepsinin de ayrı bir hikâyesi. Çınar ağaçları da gelip geçenleri hep seyretmişler.
Kanyondaki gezintimi bitirdikten sonar başkahramanımız çınar ağaçları ile ilgili hem eski bilgilerimi tazelemek hem de yeni bilgiler edinmek için günümüz teknolojisinden yararlandım ve internette kısa bir gezinti yaptım. Çınar, Platanaceae familyasından Platanus cinsini oluşturan uzun boylu kalın çaplı bir ağaç türü. Anavatanı Kuzey Amerika, Avrupa’nın doğusu ve Asya. Çınar ormanlardan daha ziyade dere, ırmak ve nehir yataklarında bulunuyor. Ayrıca süs bitkisi olarak da yetiştiriliyor. Çınar ağacı subaşlarında, büyük çayırlık ve mesire yerlerinde gölge ağacı olarak dikilmekte. Yaprakları tozdan ve gazlardan fazla etkilenmediklerinden büyük endüstri şehirlerinin caddelerinde, park ve bahçelerde eskiden beri kullanılmakta.
– Türkiye’de doğal olarak yayılış gösteren tek tür, Doğu çınarı (Platanus orientalis).
– Çınar ağacının özelliklerine gelince; Kökleri sağlam, dalları dağınık ve kalın.
– Kirli havayı emme özelliğine sahip.
– Taç yapısı yaygın ve geniş.
– Dökülen yaprakların uçları sivri ve dişli, dipleri ise yuvarlak.
– Kütük sürgünü verme özelliğine sahip.
– Çok hızlı bir şekilde büyüme özelliği var ve ömürleri çok uzun.
– Yaşlı çınarların içleri çürüdüğü halde yaşamlarını devam ettirme özelliği var.
– Her türlü toprakta yetişebilmekte.
Çınar ağacının kullanım alanları ise;
– Mobilya sektöründe kullanımı yaygın.
– Parke yapımında kullanılır.
– Mürekkep yapımında kullanılır.
Çınar ağacının sağlık alanındaki faydaları da çok fazla;
– Diş ağrısına iyi geldiği bilinmekte.
– Hafif yanıkları iyileştirme özelliği var.
– Diş etlerimizi güçlendirmekte.
– Vücuttaki şişleri indirmede de kullanılmakta.
– Hayvan zehirlenmelerine iyi geldiği bilinmekte.
– Merhemiyle sedef hastalığına iyi gelmekte.
Çınar ağacına atalarımız çok değer vermiş ve bütün camilerin bahçelerine çınar fidanı dikmiştir. Çınar ağaçlarının her caminin bahçesine dikilmesindeki sırrı öğrenince inanın şaşırdım. Bu fidanlar büyüdüklerinde minareden daha uzun boylu olması sebebiyle paratoner görevi görmesi yıldırımları üzerlerine çekerek minareleri kurtarmalarıymış. Düşündüm demek ki insanlar eskiden daha doğayla iç içe ve doğayı anlayarak yaşıyormuş.
Çınar, kökleri kuvvetli bir ağaç olarak köklü bir medeniyet olan Osmanlı’nın da simgesi olmuş. Osmanlı İmparatorluğu’nun kurulduğu sıralarda Osman Bey’in rüyasında çınar ağacı görmesi çınar ağacının ululuğuna ve sonsuzluğuna işaret etmektedir. Ve de tabi ki Osmanlı’yı kuran şehir Bursa’nın. Yüzyıllara meydan okuyan çınarları bu Osmanlı şehrinin her köşesinde görmek mümkün. Her birinin ilginç hikâyesi ve halk arasında anlatılan efsaneleri, bu ağacı şehrin ayrılmaz bir parçası haline getirmiş.
Çınar, Türk insanının geleneksel düşünce sisteminde kutsal ‘ulu ağaç’ sayılır. Evin ağacı olarak kabul edilir ve yaygın olarak kullanılır. Çınar ağacının yaprakları geç dökülürse, kış geç gelir. Çınar ağacı yapraklarını erken dökerse kış sert geçecektir. Çınar, doğumun da sembolüdür. Çocukların uzun ömürlü ve dallı budaklı olması, nesillerinin kıyamete kadar devam etmesi için aileler yeni doğan çocukları adına çınar fidanı dikerler.
Sadağı Kanyonu’nda ve internette yaptığım gezinti sonucu çınar ağacını size kısaca tanıtmaya çalıştım. Çınar ağaçları büyük bir inatla kendilerine verilen görevi yapıyorlar. Bizim de onlara karşı görevimiz sadece yaşam alanlarımızı temiz tutmak…
Metin: Gürcan Olcay, fotoğraf: İsmail Şahinbaş
14.08.2016