Nesli küresel ölçekte tehlike altında bulunan Toy ve Sürmeli Kızkuşu gibi birçok canlıya ev sahipliği yapan Erzurum bataklıklarının hızla yok olması Erzurum’un zengin doğasının geleceğini tehdit ediyor. Acil önlem alınmaması halinde Erzurum bataklıkları birçok canlıya ev sahibi olmaktan çıkacak.
Geçmişte tek parça bölünmemiş bir sulak alan olan Erzurum bataklıklarının, Erzurum – Erzincan, Erzurum – Artvin yolları ile dörde bölünmüş olmasının yanı sıra hızla kurutulması, yoğun sanayi, tarım ve hayvancılık faaliyetleri ile doğal karakterini kaybetmesi ve sulak alan koruma bölge sınırlarının daraltılmasına ilişkin talepler alanın hızla yok olmasına neden oluyor.
Erzurum bataklıklarının Önemli Doğa Alanı (ÖDA) statüsünün yanı sıra Ramsar Sözleşmesi kapsamında uluslararası öneme sahip bir sulak alan olduğunun ve ulusal mevzuat kapsamında da öncelikli alanlar arasında yer aldığının altını çizen Doğa Derneği Genel Müdürü Engin Yılmaz, Erzurum’un zengin doğasının büyük bir tehditle karşı karşıya olduğunu söyledi.
Erzurum’un doğal yapısını bozan; göçmen kuşların yaşam alanlarını etkileyen; yabani bitki ve hayvan varlığını tehdit eden faaliyetlerin durdurulması, ovanın bir kuş cenneti olarak gelecek nesillere kalması için acilen çalışma başlatılması gerektiğini vurgulayan Yılmaz şunları söyledi: “Alandaki kurutma çalışmalarına son verilerek, tarım ve hayvancılık faaliyetleri bölgenin yok olmasına sebep olmayacak seviyede tutulabilir. Ayrıca sulak alan koruma bölge sınırları daraltılmamalı, aksine kurutma çalışmalarının önüne geçilerek alanın eski haline dönmesi sağlanmalıdır. Bu şekilde Erzurum ve çevresi ekolojik yapısı ve biyolojik çeşitliliğinin zenginliği ile dünya üzerinde hakkettiği yeri koruyacaktır. Unutmamak gerekiyor ki Erzurum bataklıklarını korumak sadece canlıları değil, Erzurum’un ve zengin Anadolu doğasının da geleceğini korumaktır.”
Erzurum’un Doğası
Erzurum şehir merkezinin yaklaşık üç kilometre kuzeyinde, Palandöken Dağları’nın eteklerinde, Fırat Nehri’nin ana iki kolundan biri olan Karasu üzerinde bulunan alan geçici ve sürekli bataklıklar, mevsimsel ıslak çayırların olduğu kısımlarda sulakalan ve kurutma çalışmalarının olduğu bölgelerde ise bozkır karakterindedir.
Ulusal ve uluslararası mevzuat ile koruma altına alınmış bir çok Kuş türü için önemli bir üreme ve göç esnasında dinlenme alanı olan Erzurum bataklıkları özellikle sürmeli kızkuşu (Vanellus gregarius), karakanatlı bataklık kırlangıcı (Glareola nordmanni) ve göç esnasında çok sayıda yırtıcı kuş türü için önem arz etmektedir.
Dünya Koruma Örgütünün (IUCN) belirlemiş olduğu Kırmızı Liste kategorilerine göre nesli küresel ölçekte kritik seviyede (CR) olan sürmeli kızkuşunun dünya popülasyonunun büyük bir kısmı için en önemli duraklama noktalarından biridir. Alanın doğal karakterini kaybetmesi sebebi ile geçmiş yıllarda göç döneminde sayıları on binleri bulan Ak kanatlı Sumru (Chlidonias leucopterus) sayısı günümüzde binlere düşmüştür.
Alan Kullanımı ve Tehditler
Geçmişte tek parça bölünmemiş bir sulakalan olan Erzurum bataklıkları halihazırda Erzurum – Erzincan, Erzurum – Artvin yolları ile dörde bölünmüş durumdadır. Bununla birlikte alanın güneyi havaalanı ve askeriyeye tahsis edilmiş olup bu bölüm doğal yapısını kaybetmiştir. Alanın kuzeyinde yer alan ve batı kısmında sürmeli kızkuşlarının her sene düzenli olarak görüldüğü, Erzurum – Artvin yolunun ikiye böldüğü bölüm ise hızlı bir biçimde kurutma çalışmalarına maruz kalmaktadır. Ayrıca alan içinde çok sayıda yeni yol ve kanal tespit edilmiştir. Yerel yetkililerden şifaen alınan bilgilere göre alanda sanayi yatırımlarının gerçekleşmesinin planlandığı bilgisine ulaşılmıştır. Bir diğer önemli tehdit ise sulak alan koruma bölge sınırlarının daraltılmasına ilişkin yerelden gerçekleştirilen taleplerdir.
Fotoğraf: Maxim Koshkin / Sürmeli kızkuşu