Bursa coğrafyasında tüm jeolojik zamanlara ait araziler ve çok çeşitli kaya gurupları bulunmaktadır. Uludağ’ın çekirdeği, ‘Paleozoyik Zaman’ olarak adlandırılan I. Jeolojik Zaman’a ait granitlerlerin yer aldığı ‘Paleozoyik’ şistlerden oluşmuş bir kütledir.
Bursa coğrafyasının elemanlarından biri olan Samanlı Dağları ise ‘Mesozoyik Zaman’ olarak adlandırılan II. Jeolojik Zaman’a ait kumtaşları, çakıltaşı ve miltaşından ibaret araziler yaygındır. Tersiyer yani III. Jeolojik Zaman ve ‘Kuvaterner’ yani IV. Jeolojik Zamanlara ait tektonik kökenli havzaların tabanlarında ise ‘Neojen Devri’ne ait killi ve marnlı çökelleri yer alır. Bursa’nın da içerisinde bulunduğu bölgede iç ve dış volkanizmaya uğramış alanlar bulunur. Paleozoyik’teki orojenik hareketler sırasında Uludağ’da yer yer granitleri oluşturan asit karakterdeki magma enjeksiyonu meydana gelmiştir.
Sadağı Kanyonu
Sadağı Kanyonu, Büyükorhan ile Orhaneli ilçelerinin sınırlarında bulunmakta. Kanyon; Büyükorhan Cuma Barajı’nın hemen dibinden başlayıp, Orhaneli sınırlarında Kocasu Çayı ile birleşir. Kanyon ismini, Orhaneli’nin 6 kilometre güneybatısında bulunan Sadağı Köyü’nden almakta. Tabiat Parkı statüsündeki kanyonu oluşturan kayalıklar yer yer 60 metreyi bulmakta. Sadağı Kanyonu’nun ilgi çekici taraflarından biri de Kaya Hamamı’dır. Kaya Hamamı’nı, MS 117-138 yılları arasında hüküm süren Roma İmparatoru Hadrianus karısı için yaptırmış. Üç tarafı taş duvarla çevrili olan ve derenin karşı kıyısından kaynayan 60 derecelik sıcak suyu termal tesise alınsa da Kaya Hamamı halen sağlam durmaktadır. 2013 yılında tabiat parkı olarak ilan edilmiş olan Sadağı Kanyonu’nun 2750 metresi tabiat parkı içerisinde bulunmakta.
Sansarak Kanyonu
Sansarak Kanyonu, İznik’in 17 kilometre kuzeydoğusunda bulunan Sansarak Köyü sınırlarında bulunmaktadır. Kayalıdere isimli dere boyunca genişleyerek ve daralarak Tacir Kanyonu’ndan gelen dere ile birleşerek Karasu ismi ile İznik Gölü’ne dökülür.
Tacir Kanyonu
Samanlı Dağları’nın güney eteklerinde yer alan Tacir Kanyonu’nun suları, iki koldan akmaktadır. Bu iki su kaynağı, Sansarak Kanyonu’ndan gelen dere ile birleşerek Karasu ismi ile Çakırca Köyü’nden İznik Gölü’ne dökülür.
Yarhisar Kanyonu
Yarhisar Kanyonu, Yenişehir sınırları içerisinde Günece Köyü ile Yarhisar Köyü arasında uzanıyor. Kanyon yapısı Yarhisar Köyü’nde bulunan şelalede başlayarak, Günece Köyü’ne doğru 5 km’lik bir bölümü oluşturur.
Fevziye Kanyonu
Yöre halkının Kurudere olarak isimlendirdiği Fevziye Kanyonu, İnegöl’e 14 km mesafede Fevziye Köyü’nde bulunmakta. Kanyon girişi 970 metre rakımda bulunuyor. Bu bölge Uludağ’ın kuzeyinde olduğu için biyolojik çeşitliliği oldukça yüksek. Bölgede çam, kayın, köknar, meşe, ıhlamur, kestane ve ceviz hâkim bitki türleri olarak karşımıza çıkıyor. Kanyonun volkanik kayaçlardan oluşuyor. Kanyonun görkemli yapısı Uludağ’ın sırt bölgesine kadar, toplamda 6 km sürüyor.
Oylat Mağarası
Oylat Mağarası, İnegöl’ün 17 kilometre güneydoğusunda, Hilmiye Köyü sınırları içinde, köye bir kilometre mesafede bulunmaktadır. Mağara, Oylat Kanyonu’nun sona erdiği noktada başlamaktadır. Olay Kaplıcaları’na çıkan yolun sağından girilen mağaranın uzunluğu 700 metredir. Turizm amaçlı kullanılan mağaranın girişinde bir de kafeterya bulunur. Mağara birbirine bağlı iki kattan oluşmaktadır. Başlangıç galerisi ile mağara bitiminin arasında yaklaşık 93 metrelik yükseklik farkı bulunmaktadır. Tavan yüksekliği 3 ile 15 metre arasında olan mağaranın, ısısı +14 ile +18 derece arasında değişmekle birlikte, nem oranı ise % 45 ile 90 derece arasındadır. Sarkıt ve dikitlerin ışıklandırıldığı Oylat Mağarası’nda, derinliği 3 ile 4 metreyi bulan damlataş havuzları da bulunur.
Ayvaini Mağarası
Ayvaini Mağarası, Mustafakemalpaşa İlçesi sınırlarındaki Doğanalan Köyü’nden başlayıp, 5,5 kilometre sonra Nilüfer İlçesi sınırlarında Ayva Köyü’nde sona ermektedir. Her iki yönden girişi bulunan mağara, girişlerinin sarp olması nedeniyle turizme kapalı olmakla beraber profesyonel dağcı ve mağaracılar tarafından tercih edilmektedir. İçinden geçen Karadonlu Deresi mağara boyunca 30’dan fazla irili ufaklı gölet oluşturup her adımda mağarayı süsleyen sarkıtlar, dikitler ve travertenler birer doğa harikasıdır.
Bayındır Mağarası
Bayındır Mağarası, Bursa’nın Büyükorhan İlçesi sınırlarında Bağlı Bayındır Köyü yakınlarında bulunur. Uzunluğu yaklaşık 1 kilometredir. İçerisinde hava sirkülasyonunun iyi olduğundan hiçbir ekipman kullanmadan rahat bir gezi imkanı bulunmaktadır. Mağara içerisinde bulunan sarkıt ve dikitler eşsiz güzelliği ve cazibesiyle Damlataş Mağarası’nı akla getirmektedir.
Metin ve fotoğraflar: İsmail Şahinbaş