Merkezi bir halka veya daireden oluşur ve buradan sağa veya sola yönelen çizgiler kıvrılarak çıkarlar: Yuvarlanan veya tekerlek benzeri güneş ile bağdaştırılır. Güneşin gökyüzünden görünüş şekli olarak eskilerin astronomi bilgisinde yansımıştır. Bu da Büyük İskender’den sonra Likya sikkelerinde triskeles gibi (onun yerine) başından ışınların çıktığı Helios’un betimlenmesiyle ispatlanabilir. Apollon (ışık tanrısı) ile de bağdaştırılır.
Girit’te belki de doğu etkisi ile canlandırılmış olan Işık Tanrısı’nın, sonradan Yunan çok tanrılı dininde Apollo ile özdeşleştirilerek ortaya çıkışından sonra bu şekilde sembolize edilmesi.
Batıdan doğuya Küçük Asya üzerinden yayılmış olan güneş sisteminin tanrısı Sandes’in sembolü.
Bilge Umar’ın triskeles yorumu: Kanytelis. Kule benzeri Helenistik yapının sağ köşesinde, ön yüzde, alttan başlayarak 10. taşta triskeles, üç bacak simgesi batı duvarında, bakana göre sağ yanda, bir tiriskeles işlenmiştir. Triskeles (gamalı haça benzer biçimde birleştirilerek gösterilmiş üç bacak; ya da, bunun stilize edilmiş olan, bir küçük daireden dışarıya çıkmış, aynı yöne kıvrık, birbirinden eşit uzaklıkta üç çengel. İkinci türünün görünüşü çark-ı felek ya da fırdöndü denen, rüzgârın esmesiyle fır dönen oyuncağa benzer).
Uzuncaburç merkez olmak üzere bu yörede egemenlik süren Teukros oğulları adlı kam-kralcıklar soyunun simgesidir. Aynı zamanda, soyut olarak güç ve egemenlik simgesidir. Pisidia’daki Adada kentinin kalıntıları arasında da tiriskeles kabartmalı bir taş vardır.
Yüzyılın definesinden bir grup Lykia sikkesi. Coinage and Administration in the Atheian and Persian Empires (Ed. I. Carradice), BAR 343, London 1987, Plate VII, 15–17, 19–20.
Üç kollu çarkıfelek olarak tanımlayabileceğimiz triskeles işareti, dini bölge başkenti konumundaki Olba Hanedanlığı’nın simgesi olup, Olba, Lalasa ve Kenatis gibi topluluktaki şehirlerinin oluşturduğu birliği, (Terratoryumu) betimlemektedir (MEÜ Arkeoloji ve Sanat Tarihi başkanı Y. Doç. Dr. Serra Durugönül, “Olba Terratorium’u” tanımlamasını yapıyor).
Kilikya’da otonom yönetilen ve para basma yetkisi olan Olba Eyaleti ilk dönem sikkelerinde görülen triskelesin, o eski dünyanın önemli amblemlerinden biri olduğu da kuşkusuzdur. Helenistik kulenin batı duvarının sağ köşesinde kitabe üstüne, 11. taşın üzerine nakşedilmiştir. Bu yakın ilişki Olba – Kanlıdivane birlikteliğini de güçlendirmektedir.
‘Tarih Öncesi Ege’ isimli kitabında, araştırmacı George Thomson, …Büyük Attika klanları, kalkanlarının üstüne ata belirtkenliklerini (amblem) işlerlerdi. Örneğin Alkmaionid’ler triskelesi… Diyerek bizlere önemli bir ipucu verirken: …triskeles, kökeni belirsiz bir simge olan gamalı haçtır… Şeklinde açıklaması ise biraz ‘kolaycılık’ olarak görülüyor…
Sadeleştirilmiş, simgeleştirilmiş bir nebula şeklindeki bu işaretin, numizmat uzmanlarca ‘Horoskopları güçlü’, Teuser hanedanı‘nın (Teukritler) simgesi olduğu görüşü ileri sürülmektedir.
O halde Helenistik kızıl kule’de gördüğümüz bu amblem, Mitolojideki biliciler soyunun ünlü kâhini Alkmaion ile de ilişkili olmalıdır. Bilicilik merkezi olan obruk ve çevre yerleşimindeki, kule büyük olasılıkla (astragalomancy yoluyla) astronomi ve astrololojik çalışmalar yapılan bir gözlemevi idi.
Ancak görülen o ki, Triskeles Avrupa’dan Asya’ya pek çok ülkede birçok antik kavmin simgesi olmuştu. Bu nedenle bu kavimler arasında ilişki aramak doğru olmayabilir. Alkmaion Apollo kâhini olmaları ile Kilikya kehanet merkezleri arasında bir ilişki düşünülebilir.
Kanlıdivane’nin kurucusu Aias’ın dedesi Kıbrıs kralı Kinyras da müzisyen ve ‘kâhin’ olarak bilinir. Kinyras’ın babası Sandakos’un yine Kilikyalı olduğu kabul edilir. Bütün bunlara karşın yabancı kaynaklar, Kıbrıs-Kilikya ilişkilerini Yunanlılar lehine gösterirler.
Halikarnas balıkçısı Cevat Şakir’in 6. kıta Akdenız kitabının 67. sayfasında Euripides’ten naklettiği, Kibele rahiplerinin de simgesiydi: “Ey Kuretlerin ini, Girit’in kutsal yoklayıcıları, Zeus’un doğumunu görmüş olanlar ki, mağaranızda üç ayçalı Korybantlar…” derler.
Torosların yamaçlarında dağılan Olba Krallığı içinde yer alan bazı kentler Antik Çağ’da astronomi, ya da Halikarnas Balıkçısı Cevat Şakir’in tanımıyla astrogalomancy çalışmaları yapıyor olabilirler…
Olba Krallığı’nı temsil eden ‘Triskeles‘ Kilikya simgeleri arasında özgün bir yeri vardı. Olba sikkeleri ile Kanlıdivane ve Uzuncaburç kuleleri üzerinde de yer alan triskeles amblemi uzmanların görüşüne göre bir gökyüzü cismi işaretidir. Bir nebula sarmalını betimleyen üçayaklı ve dönüş halini andıran tris 〠浣〠瑰㸢ﱂﱴﱧ潤慬琿洿欠棢攠政汫ⱥ欠棢㬲 6 tContentID
tCategoryID
ClassID 㿿 Priority
Header 㿿 Spot keles; biliciler soyundan olan Alkmaionid‘lerin de kalkanları üzerinde görülen ata belirtkenliği triskelis ile aynı simge midir?
Akdeniz orijinli triskelesin toprak, su ve hava’yı da simgelediğine dair bilgiler var. Ayrıca bir Pers ve Mithra sembolü olarak da bilinen triskeles Likya, Pamfilya, Pisidya, Girit, Sicilya, Makedonya, Trakya, İspanya’ya kadar pek yerde toplumların simgesi olarak görülür.
Her şey karmakarışık görünüyor. Tarsus’un da simgesi sayılan Pegasus’un kıçındaki triskeles damgası da düşündürücü… Kanytellis antik kentindeki en eski yapı olarak bilinen Helenistik kulenin sadece düşman ve çevre gözlemesi yanında gökyüzü araştırmaları için de kullanılabileceğini düşünmek yanlış mı olur?