Kemaliye’de On Yılda Neler Oldu

tiryakioglu cami

‘Orda bir köy var uzakta, o köy bizim köyümüzdür’ dizelerini hepiniz hatırlarsınız. Bu özlem ve vefa duygularını barındıran dizeler Ahmet Kutsi Tecer’e ait. Şairin işaret ettiği köy ise Kemaliye’nin Apçaağa Köyü. Bu yazı, son on yıldır Kemaliye ve köylerinde yürütülen koruma çalışmalarının, ÇEKÜL gönüllülerin, o uzaktaki köyde, yörede yaptıkların kısa bir özeti.

Yakın – uzak, büyük – küçük demeden, ülkenin dört bir köşesindeki koruma gönüllüleriyle 24 yıldır, somut sonuçlara ulaşan çalışmalar yürüten ÇEKÜL Vakfı’nın 7 Bölge 7 kent programı kapsamındaki Kemaliye’de, hep kullandığımız ama çoğu zaman kavramsal boyutta kalan ‘sürdürülebilirlik’in, tabiri yerindeyse ete – kemiğe büründüğünü söyleyebiliriz.

sokak

ÇEKÜL Kemaliye gönüllülerinin yaptıkları, ‘Havzanın taşıdığı değerler bütününü görmek, kültürel miras gibi coğrafi kimliğimizle bütünleşen tarihin izini sürerek, bizi biz yapan değerlerin geleceğe taşınmasına emek vermek’ olarak tanımlanabilir. Kemaliye temsilcimiz Hilmi Balioğlu, gönüllülerimiz Eray Parlakkaya, Aytül Erdaloğlu, Kadriye Ayda Ünal ve Sinem Sayın ‘evlerimiz, türkülerimiz, oyunlarımız, şiirlerimiz, manilerimiz, folklorumuzla bir bütün olarak kenti görüyoruz’ diyor ve yörede yapılan koruma çalışmalarını şöyle özetliyorlar:

‘Anadolu’da özgün özelliklerini henüz yitirmemiş kentlerden biri olan Kemaliye, ÇEKÜL’ün 7 Bölge 7 Kent programında Doğu Anadolu Bölgesi’ni temsilen seçildi. Kent kimliğinin oluşmasına olanak sağlayacak projeleri, gücü yettiği ölçüde uygulamaya başlamıştır

2000 yılında kurulan Tarihi Kentler Birliği’nin 28. üyesi olarak yer aldığı kurucu üyeliğin ardından, Avrupa Tarihi Kentler Birliği’ne üye olmuştur.

tas duvar

Kemaliye mimarisi incelendiğinde yöreye ilişkin iklimsel yapının, doğa koşullarının, malzeme olanaklarının, ekonomik yapının ve kültürel yapının gerek yapım sistemi, gerekse mekân organizasyonunun binaları şekillendirdiği rahatlıkla görülür. Kemaliye evleri sanki insanlarının derdini söyler, neşesini haykırır, buluşmalarının, ayrılıklarının gönüllerdeki duygularını, sızılarını ebedileştirir ve sanki seslendirir. Yapıların korunması da öncelikle ev sahiplerinin sonra da kamunun ilgisi ile olacaktır.

25.11.2005 tarihinde bölgenin kentsel sit alanı ilan edilmesinin Kemaliye ve köylerini nasıl farklı boyuta taşıdığını görmek mümkündür.

Binaların tekil olarak tescil edilmesi ile başlayan evlerin onarımı için proje yapım ve onarım destekleri verilmesine 2007 yılından itibaren Kültür Bakanlığı öncülük etmiştir. Söz konusu dönemden günümüze kadar çalışmalar kararlılıkla ve titizlikle sürmektedir.

2013 yılı sonuna kadar Kemaliye ve köylerinde 53 adettescilli sivil mimarlık örneği projelendirilmiş, bölge kurulunda tamamı onaylanan projelerin 27 adedi restore edilmiştir. Kemaliye’ de münferit olarak restore edilen veya yeni yapılan sivil mimarlık örneklerinin sayısı ise 27’dir.

tiryakioglu cami

Sosyal ve kültürel amaçlı yeni yapılan veya restore edilerek yeniden işlevlendirilen resmi ve sosyal yapıların sayısı yaklaşık 25’dir. Bütün bunlara ilave olarak sokak sağlıklaştırma çalışmaları devam etmektedir.

Bölgede doğru ve nitelikli uygulamaların yapıldığı koruma çalışmaları devam edecek, yapıların dolayısıyla mimari dokunun ve kültürel mirasın bir bütünlük içinde korunması sağlanacaktır.’

Kemaliye gönüllüleri bu on yıllık süreci ÇEKÜL’e gelerek Prof. Dr. Metin Sözen’in de katıldığı bir toplantıda paylaştı.

Kemaliye merkezinde restore edilen / yeni yapılan sosyal / kültürel / dini yapılar 2003 – 2013

Taşdibi Camii, Tiryakioğlu Camii, Dörtyolağzı Camii, Bahçe Camii, Hacıyusuf Mescidi (Sivil Harekât), Ergü Köyü Merkez Camii, Belediye Hamamı, Esertepe Çeşmesi, Ergü Köyü’nde 2 adet çeşme, Belediye Binası, Fırın, Yeşil Eğin Oteli, Tiryakioğlu Cami, Tarihi Dörtyolağzı Belediye Hamamı, Osman Nuri Akın ve Saime Akın Kız ve Erkek Yurdu, Sanayi Çarşısı, Parklar (Kadıgölü Parkı, Çerez – Kırköz – Seyit Ali Parkı), Belediye Yüzme Havuzu, TC Ziraat Bankası Binası, Hükümet Konağı, Kemaliye Kültür Merkezi, Ahmet Çetinsaya Değirmeni, Medrese, Fatma Libas Tiryakioğlu Camii, Bekir Tiryakioğlu Hastanesi.

kemaliye medrese

Köylerdeki restorasyon projeleri / yeni yapılar

Apçağa Köyü’nde Uygulanan Projeler: Kayabaşı Kır Kahvesi, Fırın ve Köy Konağı, Ahmet Kutsi Tecer Kültür Merkezi, İmam Evi, Köy Okuma Odası.

Sırakonak Köyü’nde Uygulanan Projeler: Sırakonak Köyü Müzesi (İlkokul), Köy Fırını, İmam Evi, Başpınar Ortaokulu – Nahiye Müdürlüğü, Bahçe Mahallesi / Ali Vecdi Bingöl Kültür Evi (Parlakkaya Mimarlık), Buğdaypınar Köyü Köy Konağı, Başbağlar Köyü Anı Evi iç mekan düzenlemesi.

Münferit yapılar: H. Ömer Yalçınkayalar Evi, Gönül Önderoğlu Evi, Mustafa Ağrikli Evi, Gülosmangil (Işık) Ev, Başöğretmen Mehmet Ünsal Evi, Celal Yılmaz Evi, Bekir Alataş Evi, Dr. Ahmet Kambur Evi, Feyyaz Bey Evi, Mualla Poyraz Evi, Özkaymaz Kardeşler Evi, Cemalettin Bilgin Evi (Parlakkaya Mimarlık), Prof. Mehmet Fırat Evi, Mustafa DEmirsoy Evi, Av. Mehmet Çetinkaya Evi, M. Köse Evi Evi,

17. Dilik Kardeşler Evi, Salim Bali Evi, Mustafa Özbek, Şeref Özbey Evi, Serdar Ünal Evi, Suna Arima Evi, Prof. Sema Aigil, Haşim Gürdamar Evi (Parlakkaya Mimarlık), Şükrü Toptaş Evi (Parlakkaya Mimarlık), Mehmet Yurdakul Evi (Parlakkaya Mimarlık), Fatoş Işık Evi (Parlakkaya Mimarlık).

kapi kolu

Kültür ve Turizm Bakanlığı yardımı ile proje / uygulama yardımı alan sivil mimarlık örnekleri 2008 – 2013 (53 Adet)

2007: Abdullah Balioğlu Evi, Fatma Nigar Eti Evi, Halil Akfırat Evi, Şadi Ekşioğlu Evi, Tahsin Eti Evi.

2008: Ali Necati Kaya Evi, Etem Kılıç Evi, İlhami Örnekçi Evi, Hayriye Akgün Evi, Ali Rıza Akbaş Evi,  M. Cemil Doğrugüven Evi, Orhan Uyanık Evi, Hilmi Balioğlu Evi.

2009: Saide Yalçınkayalar Evi, Recep Murat Evi, Veli Erdemir, Fatma Semahat Yüzer Evi.

2010: Metin Akfırat, Fatma Zehra İpek Evi, Seda Erçelik Evi, Nail Odabaşı Evi, Hanife Arslan Evi, Hüseyin Avni Güven Evi, Mahmut Efe Evi.

2011: Zeki Ağrıklı Evi, Ünal Özgüven Evi, Şefik Güven Evi, Nurcan Özçelik, Naci Bilen Evi, Ali Fuat Güven.

2012: Hasan Boz Evi, Ünal Özgüven Evi, Dursun Özerdal.

2013:

Perihan Şaylan Evi, Mehmet Doğrugil Evi, M. Cafer Bozkurt Evi, Mustafa Tarlabaşı Evi, Orhan Tarlabaşı Evi, Cavit Karaman Evi, Şükrü Erdem Evi, İbrahim Akfırat Evi, Ahmet Çetinkaya Evi, Rıza Sezgin Evi, Rıfat Çakmakgil Evi, Sedat Öztürk Evi, Berrin Dinçer Evi, Nurettin Turhan Evi, Yüksel Çetinkaya Evi, Ayşe Moldibi Evi, M. Latif Yalçıner, Tahir Sehlikoğlu, Ahmet Tuncer, Fadime Erçelik.

2011 yılından buyana yürütülen sokak sağlıklaştırma çalışmaları

Cumhuriyet Meydanı Caddesi (2010 yılında projesi, 2011’de uygulaması yapıldı), Dörtyolağzı Mahallesinde Hasan Basri Aktan Sokak (2012 Yılında Projesi,2012 yılında uygulama başladı. Devam ediyor), Gençağa mahallesinde Gençağa Sokak (Atölye Kolektif), Hasan Basri Aktan Caddesi, Mustafa Özgül Sokak, Buğday Meydanı.

Sokak (Projesi 2013 yılında hazırlandı. Uygulaması henüz başlamadı).