Bu sefer farklı bir yazı yazmak istiyorum, aslın bakarsanız ben hep yaptığım gezileri yazmak istemişimdir ama ne hikmetse bir türlü bunu başaramıyorum. Geçen yıl Ocak ayında Tuğçe ile Kars fotoğraf turuna katılmıştık. Kars her zaman ilgimi çok çeken bir şehir olmuştur, özellikle belgesellerde gördüğümde babamın maç izlerken aldığı tavır ve tedbirler gibi bütün evi sessizleştirip koltukta dikilerek izlediğim bir şehirdi.
Kars’a ilk adım attığınızda, insanın aklına ilk Sarıkamış hadisesi gelmekte ve bu hadiseyi sanki içinizde yaşıyorsunuz. Soğukta donarak ölen vatan evlatlarının saygı ile anıyorum, ruhları şad olsun.
Tarihi yapısı birçok şehrimizden çok farklıdır Kars’ın. Tüm İstanbul’a sorsak Kars’ı nasıl biliyorsunuz desek bir kısmı Kars kaşarını anlatır, kimisi Ani öreninden bahseder, bir kesim sadece lezzetli kazdan bahseder ya da bunların hepsinden bahseder ve üzerine Ruslardan kalan ve çürümeye mahkûm edilmiş o muhteşem binalar yapılardan bahseder.
Ben Kars’ın muhteşem binalarına adeta bittim, sizlere tarif edemem o güzellikleri. Bu güzellikler Türklerin eline geçtiğinde akıbetleri ne oluyor bilirsiniz. Kültür Bakanlığı’nın yeni başlattığı bir proje çerçevesinde eski Rus evlerinin onarım masraflarını karşılıyor. Cam çevrece, çatı ve diğer ihtiyaçlarını karşılamaktalar.
Benim en çok ilgi çeken bir diğer konu yemekleri idi. İran ve Azeri mutfağının bütün güzelliklerini tatmalısınız. Safranlı İran pirincinden yapılan pilavlar, otlu çorbalar, sarma dolmalar, Kars’ın meşhur mantısı. Lezzet konusunda inanın hiç sıkıntı çekmeyeceğiniz bir şehir diyebilirim.
Kars’a ait yemek tariflerini toparlamak istedim fakat gezi sebebi farklı olunca yemek sadece öğünlerde aklımıza geliyordu.
Kars insanı çok sıcakkanlı ve yardım sever, bir aksam dizime krem almak için eczane ararken bankada çalışan bir beyefendiye şans eseri adres sorduk ve kendisi bizi arabası ile eczaneye kadar götürdü. Bizi bıraktıktan sonra, ailesinin yanına Erzurum’a gidecekmiş. İş hayatı insanları öyle ya da böyle gurbete sürüklüyor. İstanbul’da ya da büyük şehirlerde hem güvenlikten hem de metropol yaşantısının verdiği robotlaşmadan ötürü pek alışık olmadığımız bir yardımlaşma biçimiydi bu.
Bir diğer dikkatimi çeken mesele, insanların buzun üstünde topuklu ayakkabı ya da kösele ayakkabı ile kuru zeminde yürüyorlarmış gibi yürümeleri. Biz İstanbullular zincirsiz araba gibi kaya kaya giderken, yoldan geçen biri kolunuzdan tutabiliyor ve bir onun ayakkabısının tabanına bakıyorsunuz birde sizin giydiğiniz kaydırmaz ayakkabı tabanına. Tecrübe burada düşmekten geçiyor sanırım.
Birde bizi gördükten sonra araba ile şov yapmaya kalkan kıroları da burada anmadan olmaz. İnsanların üstüne resmen kırıyorlar, Kars’a gittiğinizde buna çok dikkat etmelisiniz, yolda yokmuşsunuz gibi araba kullanıyorlar.
Heyecan ve merakla peynircileri gezerken İstanbul’un ne kadar imkânları büyük bir şehir olduğunu fark ediyorsunuz. Aslında peyniri Kars’tan almaya pek bir gerek yok. Her ne kadar biz 20 kg peynir getirmiş olsak da, İstanbul’da aynı kalite ve fiyatta alabiliyorsunuz. Üretici firmalar hiçbir şekilde pazarlık etmiyor ve indirim yapmıyor. İster 50 kg alın ister 200 kg pazarlık ettiğinizde de uyarıyorlar, abla sana ucuz olsun diye bozuk sütten yapılmış peyniri ucuza veririm, sen ucuza alırsın ama beni iyi hatırlamazsın diyorlar. Burada duruyoruz ve tattığımız ne ise bize ondan ver diyoruz. Bir Rizeli olarak memleketteki bütün peynirlerin aynısı Kars’ta da üretildiğini gördüm. Kolot peyniri, Minzi, Çeçil sadece isimler farklı. Bal Rize’den ucuz, lezzet olarak ta çok farklı değil. Karakovan balını tavsiye ederim.
Geziler her ne kadar kafa dağıtmak için olsa da, ödediklerinize baktığınızda İstanbul kazı yolundu hissine kapılmıyorsunuz değil. Türkiye klasiği olarak turiste 5, yerliye 3 mantığı Kars’ta da mevcut.
Ani öreni Ruslar tarafından çok yıpratılmış ve bütün değerli yapıtlar onlarla birlikte sökülerek kaçırılmış olsa da, büyük üstat Mehmet Akif Ersoy’un dediği gibi;
Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Şüheda fışkıracak toprağı sıksan,
Şüheda! Canı, cananı, bütün varımı alsın da Hüda,
Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.
Ben hiç komşu olduğumuz bir ülke sınırına bu kadar yaklaşmamıştım. Sanki taş atsam oraya başka düşecekmiş gibi geliyor insana. Anadolu’da ilk yapılan camiyi görüyorsunuz, katedralleri, Selçuklulardan kalan bir hamamı fakat günümüze çok azı kalabilmiş. Zamanla birçok yapıt doğal afetlerden ya da insanlardan kaynaklı olaylar sonucu bir kısmı yıkılmış ya da geçte olsa koruma altına alınmış. Bütün duvarlarda seni seviyorum klasiği burada da mevcuttu. Tüm Türkiye sevdiklerini hep duvarlara, ya da anıtlara mı yazmak zorunda anlamadım.
Oralı çocuklar için turistler harçlık kapısı, yüzlerinde o masum gülümseme, hiçbir zaman şehirli bir çocuğun anlamayacağı bir mutluluk var yüzlerinde. Harçlıklarını çıkartmak için bizlere tur yaptırmak istiyorlar fakat yediğimiz ayazın etkisi ile turu biz zaten bitirmişiz. Onları mutlu etmek için elimi cebime atıyorum ve cüzdanım Tuğçe’de oda epey uzağımda, hiç bu kadar üzüldüğümü hatırlamıyorum. Abi bir fotoğrafımızı çeker misin o zaman diyorlar ve koşarak karlarla oynamaya başlıyorlar. Ani öreninin üzerine yağan kardan kaymaya başlıyorlar ve gülüşmeleri uzaktan da olsa geliyor. Biz şehirlilerin belki de hiç anlamayacağı bir dünyada yaşıyorlar.
Yediğimiz soğuğun ardından sıra kaz tandır yemeğe geliyor. Yağsız bulgur pilavı eşliğinde muhteşem bir kaz yiyoruz. Yerel lokantası olan bir amcanın evindeyiz ve ben ilk defa dışarıda tuvaleti orda görüyorum. Rize’de bile hiç görmemiştim. Çok komiğime gitti, çünkü deliğin altı uçurum, epey bir güldüm sonra kikirdeyerek topluluğun arasın karıştım ve şehre döndük.
Tavsiyeler:
Kars Kaz Evi: Orta Kapı Mah. Şehit Polis Nuri Yıldız Sok. No: 17, Valilik Karşısı, Tel: (0474) 212 37 13
Hanımeli / Dilek Adıgüzel (Muhteşem ev yemekleri): Orta Kapı Mah. Ordu Cad. Özgün Ödül Çaprazı, No:65 / A, Tel: (0474) 212 61 31
Atalay’ın Yeri: (Tavada sazan kesinlikle tadılmalı ve Çıldır Gölü üzerinde atlı kızak çok keyfili oluyor)
Çıldır Gölü Balık Lokantası: Kars Yolu Üzeri (Çıldır’a 5 km kala) Ardahan, Tel: 0478 311 27 19 / 0535 211 03 48
Peynir sipariş etmeyen Taşkın Ticaret’ten alabilirler. Son derece ilgililer ve lezzet muhteşem.
Taşkın Ticaret 1: Tarık Boy, Tel ve Faks: (0474) 212 04 19, GSM: (0533) 224 66 60, Kazımpaşa Cad. No: 60 Merkez / Kars
Taşkın Ticaret 2: Tayfun Boy, Tel ve Faks: (0474) 212 04 40, GSM: (0532) 417 25 90, Atatürk Cad. No: 65, Merkez / Kars
Künefeci Hasan Usta: Orta Kapı Mah. Faik Bey Cad. No: 27 / B, Tel: (0474) 212 83 75
Yazı ve fotoğraflar: Salih Enes Özbayoğlu