Coğrafi olarak Avrupa’ya yakınlığı ile kültürel açıdan diğer Kuzey Afrika ülkelerinden farklılık gösteren Fas, kuzeyinde Akdeniz, batısında Atlantik Okyanusu ile çevrili eşsiz bir ülke. Muhteşem havası, bozulmamış Akdeniz ve okyanus sahilleri, verimli ovaları, yılboyunca üzerinden kar eksilmeyen Atlas Dağları ve yanı başındaki çölü ile Fas Afrika’nın en şanslı ülkesidir…
Fas’ın en ünlü şehri ünlü filmi ile hafızalarımıza kazınan Kazablanka. Filmin kendisi kadar ünlü barını ve piyanosunu merkezdeki Hyatt Oteli’nin içerisinde görmeniz mümkün. Atlas Okyanusu’nun hemen kıyısında bulunan şehrin en önemli özelliği de dünyanın ikinci büyük camisini barındırıyor olması. Aynı anda 120 bin kişinin namaz kılabildiği bu muhteşem büyüklükteki camii deniz üzerine dolgu yapılarak inşa edilmiş. Kazablanka’nın her yerinden görülebilen camiinin yapımı için 900 milyon Euro harcandığı söyleniyor.
Atlas Okyonusu kıyısnda bulunan Kazablanka dışında Fas’ın hazineleri en iyi korunmuş Ortaçağ şehirleri olan Marakesh, Fes ve Meknes de gizli. Kokuların dışarıya taştığı baharatçılar, tahta oymacıları, binbir renk kumaşların satıldığı dükkanlar, halıcılar, bakırcılar Medina denilen eski Ortaçağ şehirlerinde bizleri bekliyor. Tüm bu dükkanların yer aldığı labirent benzeri dar sokaklı çarşılarında yolunuzu kaybetmeden gezimek nerede ise imkansız. Öyleki buraya turist getiren tüm seyahat acentaları müşterilerinin kaybolmasını önlemek için grubu uzaktan takip eden gözlemciler çalıştırıyorlar. Çarşıda gördüğünüz her dükkanda sanki yüzyıllar öncesinden kalmış bir hazineyi keşfedeceksiniz hissi ile saatlerinizi geçirebiliyorsunuz. Bu dükkanların başında ise özel ve formülü gizli iksirleri ile her derde deva ilaçları üreten baharatçılar geliyor. Tamamen bitkisel özel karışımlar ile hazırlanan solüsyonları, bitkisel terapi losyonları,masaj yağlarını bu dükkanlarda bulmanız mümkün. Ayrıca özel istek üzerine hazırlanan bitkisel ilaçlarda buralarda bulanabiliyor. Fas’da sadece alış veriş ve çarşıları dolaşmak için tüm bir haftanızı ayırabilirsiniz. Fiyatlar oldukça makul ve başka hiç bir ülkede bulamayacağınız etkin eşyalar mevcut. El işi süs ve dekorasyon eşyaları bunların başında geliyor. Yinede bir hatırlatma yapmadan geçmeyelim. Fas’da pazarlık etmeden alış veriş yapmayın. Söylenen fiyatın yarısını teklif edin.
Fas’da dikkat çeken diğer bir unsur insanların tercih ettikleri kıyafetler. Cilbab ya da cillabe denilen geleneksel elbise hem erkekler hemde kadınlar arasında çok yaygın. Elbiselerinin üzerine bir üzt elbise yada iç giysileri ile birlikte tek olarak giyilebilen bu geleneksel kıyafetrin her rengini bulmak mümkün. Pamuklu kumaşlar tercih edilerek yapılan cillabeyi özellikle erkeklerin kukuletalarını takarak dolaşması ilginç görüntüler oluşturuyor. Fas’da yemekler bizim damak tadımıza çok yakın. Geleneksel yemekleri kuskus dedikleri ince irmikden hazırlanan pilavları. Bunun içine bazen safran katıyorlar. Her yemeğin yanında mutlaka kuskus tüketiliyor. Diğer ve çok ünlü yemekleri ise ‘tanjine’ dedikleri et yemeği. Bu yemekte ekzotik tatlar sunan değişik aromalar kullanıyorlar. Fas da yemek konusunda en ufak bir zorluk çekmezsiniz. Yemekleri çok lezzetli ve çok çeşitli. Fiyatları ise inanılmaz ucuz. Fas’a gittiğinde mutlaka et yemeklerini deneyin. Etin tadı diğer başka ülkelerde bulamayacağınız kadar lezzetli. Benim tek haz etmediğim konu ise yemeği elleriyle yemeleriydi. Çatal bıçak kullanımı oldukça zayıf bir ülke.
Fas, zamanın durduğu Ortaçağ yıllarında kalmış gibi. Özellikle Medina denilen eski şehrin olduğu yerler muhteşem görünüyor.
Fas’ın kalbi: Marakesh
1062 yılında Almoravide Hanedanlığı’nın başkenti olarak kurulmuş olan bu şehirde zaman gerçekten durmuş gibi. Muhteşem güzellikler sunan bu kızıl Ortaçağ şehri Almoravide Hanedanlığı’nın başkenti olma özelliğini 12 yüzyıla kadar devam ettirmiş. Bu Markeşh’e bir çok özellikler kazandırmış. Şehri büyük bir ticaret merkezi yaparken beraberinde bir çok binalar, muhteşem bahçeler ve anıtlar yapılmış. Bu güne kadar ulaşan anıtların başında Marakeşh’in sembolü olan 67 metrelik görkemli minaresi ile Kutubiye Camii gelmektedir. Camii 800 yıldır dimdik ayaktadır. Şehirde mutlaka görülmesi gereken yerleri Menara Bahçeleri, Palmiye Koruluğu, Ahmat El Mansur tarafından 1602’de yaptırılan El Badi Sarayı ve tabiki Jamaa El Fnaa Meydanı’dır.
Jemaa El Fnaa Meydanı
Fasın kalbi Marakesh, Marakesh’in kalbi ise Jemaa El Fnaa Meydanı’dır. Meydan fal bakıcılarının, yılan oynatıcılarının, geleneksel danscıların, zehirli akrepler ile gösteri yapanların, hikaye anlatıcılarının bulunduğu büyük bir panayır alanıdır. Meydanda saatlerin nasıl geçtiğinin farkına varamıyorsunuz. Her biri ayrı sahne göztericiler adeta sizi büyülüyor. Çevresi restoranlar ile çevrili meydanda akşam saatleri çökmeye başlayınca dekor değişiyor. Küçük kamyonetler, at arabaları, demir ayaklı masalar meydanın büyük bir bölümünü doldurmaya başlıyor. Akşam saatlerinde açık hava restoranlarında birbirinden lezzetli Fas yemeklerini tadabiliyorsunuz. Yemeklerin hepsi birbirinden lezzetli en zoru ise aralarında seçim yapmak.
Çöllerde develerle birlikte yapacağınız gezintiden sonra, modernizmin ortasında bir yandan da tarihin işlendiği yapılarda gezerken kendinizi bambaşka hissedeceksiniz…
Çöl ikliminin etkisinde olan Fas’ta yazın 40 dereceyi bulan sıcaklıklar yaşanıyor. Ülke isminin kendi dilindeki anlamı ‘El – Magrip’ yani en batıdaki yer anlamına gelsede diğer Avrupa ülkeleri burayı ‘Müslüman’ anlamındaki ‘Morocco’ ya da ‘Maroc’ isimleriyle anmayı seçmişlerdir. Bizim dilimizdeki Fas ismi ise fes takma kültürüyle ilk orada karşılaşmamızdan dolayıdır. Nüfusunun yarısından fazlasını Araplar oluşturur. Bölgenin yerlileri ise Berberiler’dir. Fas, krallıkla yönetilen bir ülkedir. Batı yanlısı bir yönetim ile yönetildiğinden İslami kurallardan uzak bir şekilde yönetilirler. Hükümet tarafından seçilen kral ülkede geniş yetkilere sahip olmuş olur. Fas’ın gelir kaynaklarının büyük bir bölümü turizmden karşılanıyor.
Kızıl Şehir Marakeş
Marakeş’in oldukça eski bir tarihi var. 1062 yılında Almoravide Hanedanlığı’nın başkenti olarak kurulmuş, hanedanlığın başkenti olmasıyla oldukça güç kazanmış ve zamanla önemli bir ticaret kenti olmaya başlamış. O dönemden bu yana ticaret kenti olmasından dolayı, kente fazlasıyla bina ve tarihi eserler yapılmış. Marakeş, Atlas Dağları’nın eteklerinde bulunuyor. Görkemli tarihi, güzelliği, birazcık gürültüsü ve kocaman bir şehir olması sizi eminizki çok etkileyecek. Marakeş’te yapacak aktiviteler hiç bitmeyecek ve seyahatinizden dönerken bile gezilecek yerlerden daha gitmediğim nereleri var acaba diye içinizden geçireceksiniz. Şehre kızıl ismini veren tüm binaların kırmızı ve kremit renginde olmasıdır.
Djemaa el Fnaa Meydanı
Bu meydan Marakeş’in kalbi gibidir ve burası için Fas’ta gezilebilecek ilk yer denilebilir. Tam anlamıyla Fas kültürünü yaşamak istiyorsanız, bu meydanda uzun saatlerinizi geçirebilirsiniz. Gece başka gündüz bambaşka olan bu meydanda, farklı bir dünyayla karşılaşmaya hazır olun. Bir yanda yılan gösterileri, bir yanda büyücüler, bir yanda hikaye anlatanlar, bir yanda incik boncuk tezgahları, kilimler ve renkli kıyafetleriyle Faslı insanlar.
The Souk (Geleneksel Çarşı)
Burası biraz karışık bir düzene sahip olan bir çarşıdır. Labirent gibi olan sokaklarında kaybolabilirsiniz. Zira ben bir adaptör almak istedim ve cidden kayboldum. Geleneksel Çarşı’da, deri eşyalar, kumaşlar, kilimler, gümüş objeler gibi aradığınız her türlü eşyayı burada bulabilmeniz mümkün. Bu çarşıda satın almak istediğiniz bir ürün için, ‘biraz dolaşayım dönüşte satın alırım’ diye bir düşünceye kapılmayın. Çünkü bu çarşıda bir kere gördüğünüz bir dükkanı bir daha bulma olasılığınız biraz az doğrusu!
Kutubiye Camii
Bu camii Marakeş’in sembolü olarak görülmektedir. 19. yüzyılda inşa edilmiş olan bu yapı, Marakeş’te görülmeye değer yapılar arsında yer alıyor.
Ünlü filmin de ismini aldığı; Casablanca Şehri
“Bir daha çal Sam” bu sözler size neyi hatırlatıyor? Humphrey Bogart, Ingrid Bergman’ın oynadığı efsanevi film; Casablanca…
Casablanca’yı sadece bu filmle geçiştirmek biraz haksızlık olur doğrusu! Casablanca şehri bir filmle hatırlanmaktan, daha fazlasını hak ediyor. Fas’ın bu şehrinin diğer şehirlerine göre daha modern bir görünüşü vardır. Palmiye ağaçları okyanusun dalgalı suyu kilometrelerce uzanan sahili ve harika kumsallarıyla Fas’ın diğer şehirlerine nazaran farklı bir görüntü sergilemektedir.
Hassan II Camii
210 metre olan minaresiyle dünyanın en uzun minareli camisi olma özelliğine sahiptir. Bu camii denizin kenarına kurulmuş olmasıyla dikkat çekmektedir. Camiinin içine girmek yasak ancak, geniş bir alanda olan bu camii bir yanda mavi okyanus, bir yanda caminin etkileyici görüntüsü ile Fas’ta görülmesi gereken yapıların başında yer alıyor.
Eski Şehir Medina
Medina’ya giriş için bir çok kapı vardır. Bu kapılardan içeri girdiğinizde kendinizi daracık sokaklarda bulabilirsiniz, kırmızı yüksek duvarlarla kaplıdır bu koca alan, bu dar sokaklarda yeni yerler keşfedebilir, burada bulunan küçük dükkanlardan alışveriş yapabilirsiniz. Ancak dar sokaklarda yürürken yanınızdan geçen at ve eşeklere yol vermek zorunda kalabilirsiniz!
Medina’da 300 hektarlık bir çarşı bulunmaktadır. Bu çarşının içinde atölyeler fırınlar bulunur. Bu çarşının en büyük özelliklerinden biri ise, dünyaca ünlü Fes porselenlerinin atölyelerinin burada bulunuyor olmasıdır. Bir avuç çamurdan, güzel bir sanat eserine dönüşen porselenleri görmek isterseniz Medina tam size göre bir yer.
Kairouan Cami
Bu camii 15 bin kişi kapasiteli bir ibadethanedir. Bu camiye Müslüman olmayanların girmesi yasaktır. Burası Fes’te dikkat çekici yapılardan bir tanesidir.
Essaouira’da sayısız aktiviteye katılabilirsiniz…
Fas’ın her şehrinde, eski ve yeni şehir diye bir ayrım var. Eski şehir; büyüleyici yapılar, camiiler, saraylar, dar sokaklar ve bu dar sokaklarda bulunan küçük atölyelerden ülkenin önemli yapılarını oluşturuyor. Yeni şehir ise, daha çok modern oteller yüksek binalar lüks kafelerden meydana geliyor.
Fas’ın Atlas Okyanusu kıyılarında olan bu kentinde, bir yanda Fas kültürünün gelenek ve göreneklerini yaşayabilir, bir yanda ise dalgalı okyanusun keyfini çıkarabilirsiniz, beyaz köpüklerin arasında sörf yapabilir iç şehirde beyaz ve maviden oluşan yapıları inceleyebilir, dış şehirde bulunan modern yapıları gezebilir, özel tasarımlı kafelerinde nane çayı içerek keyfi yapabilirsiniz.
Sahra Çölü’nde develerle gezintiye çıkın…
‘Timbuktu 52 gün’ göreceğiniz bu levhanın anlamı eski zamanlarda bedevilerin bu çölü 52 günde geçtiklerini ifade etmektedir. Evet Fas’tasınız ve buranın tam anlamıyla her şeyini anlamak için uçsuz bucaksız çöllerinde develerin sırtında kafanızda büyük şapkalar ya da daha mistik bir hava için Faslıların giydiği pelerinleri giyerek, çadırlarda konaklayabilir, gece çöl soğuğunda kumların üzerinden gökyüzünü ve yıldızları seyredebilirsiniz. Ancak çölde dikkat etmeniz gereken bazı unsurlar var. Öncelikle bol bol su tüketmeye çalışın, ince ve pamuklu kıyafetler giyin, ve yanınıza mutlaka çok iyi bir harita alın.
Fas’ta acılı yemeklere dikkat!
Fas’ın mutfağı için söylenebilecek olan ilk şey, yemeklerinde acı ve baharat kullandıkları olacaktır. Aslında Fas’ın yemek kültürünü çok yadırgayacağınız söylenemez. Fas mutfağı; Fransız, İspanyol ve İtalyanların yemeklerinden etkilenmiştir. Ancak en çok Doğu yemeklerinin tadı sezinlenmektedir.
Fas’ta deniz ürünlerini de unutmamak gerekir. Essaquıra’da bulunan limanda balık yemenin keyfini doyasıya yaşayabilirsiniz.
Bu arada olurda Fas’ın acılı ve baharatlı yemeklerini beğenmezseniz, şunu unutmayın! Fas’ın her şehri ikiye ayrılmıştır. Bir bölümü geleneklerine bağlı, diğer bölümü ise modern bir şehirdir. Fas’ın modern şehirlerinde aradığınız her tarzda yemeği bulmanız mümkündür.
Fas’ta alışveriş; büyülü bir kelime gibidir…
İster Marakeş’te olun, ister Casablanca’da hangi şehirde olursanız olun, alışveriş kelimesi aynı anlama gelmektedir. Fas’ta alıveriş; renktir, eğlencelidir, büyüdür, garip bir sihirdir… Siz bir şey satın almak istemeseniz de, farkına bile varmadan bir çok şey satın almış bulursunuz kendinizi. Renkli, ışıl ışıl, parıl parıl alışveriş dünyasında kopartamazsınız kendinizi.
Fas’ta alışveriş sokaklarda yaşanır. Sokak tezgahlarında, sokakların aralarına kurulan atölyelerde, küçük dükkanlarda… Fas’tan alabileceğiniz şeylerin başında ise; kıyafet ve kumaşlar gelecektir. Öncelikle uzun pelerinlerden mutlaka almalısınız. İsterseniz Fas’ın yaşam tarzına, ayak uydurmak için ilk gittiğiniz gün bu pelerinlerden satın alıp bütün Fas geziniz boyunca, bu pelerinlerle gezersiniz, isterseniz de evinize dönüşte kendinize ve sevdiklerinize güzel birer hediye olması için satın alabilirsiniz. Fas’ta alışveriş, tabii ki de sadece pelerinden oluşmuyor. Özellikle Fes porselenleri, çanak çömlek, takı, gümüş objeler, kilim dokuma halılar, eşarp gibi bir çok ürün alışveriş listenizde başında yer alacaktır. Hatta Fas’ta alışveriş olayını abartıp, yılan bile satın alabilirsiniz. Ancak, bunu gümrükten çıkartırken ne gibi sorunlarla karşılaşırsınız doğrusu bilinmez!
Fas’ta alışveriş yapmak için belli bir merkez verilemez. Her şehrin mutlaka, alışveriş yapmak için büyük bir çarşısı vardır. Marakeş’te The Souk, Fes’te Medina’nın içinde bulunan çarşılar bunlardan sadece bir kaçıdır. Ayrıca, Fas’ta geleneksel çarşıların haricinde, modern şehir diye adlandırılan bölgelerde lüks mağazaları bulmanız mümkün.
Ulaşım: Fas’ta şehirler arası en keyifli yolculuk trenlerle oluyor, hem keyifli hem de rahat bir yolculuk yapıyorsunuz. Ancak karayolu ulaşımı, çok daha keyifli geçebilir. Fas’ta şehirlerarası yolculuk için karayolunu seçerseniz yollarda görebileceğiniz manzara sizi etkileyecektir. Karayolları düzenli ve rahattır, bunun yanında bir de Fas’ın manzarası ve çektiğiniz fotoğraflar da cabası olacaktır.
Fas’ta şehir içi ulaşımda ise, taksi ya da araç kiralayabilirsiniz. Biz araç kiraladık ve şoför bize hem rehberlik etti hemde aracımızı kullandı ancak Fas’ta her konuda, özellikle taksi ve araba kiralama konusunda sıkı bir pazarlık yapmanız gerekmektedir.
Yazı ve fotoğraflar: Murat Tellioğlu
