Yerel üreticilerden, kendi belirledikleri standartlarda ve aracısız gıda satın almak isteyen bireyler, bir araya gelerek ‘topluluk destekli tarım’ ve ‘katılımcı garanti sistemleri’ kurmaya başlıyor.
Kurulan çeşitli sistemler içinde Buğday Derneği de, SGP (UNDP-GEF Küçük Destek Programı) desteğiyle başlattığı ‘Doğal ve Yerli Ürüne Aracısız ve Güvenli Ulaşım Projesi’ ile Çanakkale merkezli bir pilot proje uygulamasıyla, bu konuda farkındalık yaratmayı amaçlıyor.
Topluluk Destekli Tarım (TDT), bireylerin tercihen yakın çevrelerindeki bir çiftliği veya çiftlikleri destekleyerek gıda ihtiyaçlarını yerel olarak çözdükleri bir üretim ve dağıtım modelidir. Bu modelde topluluk, üreticileri üretim öncesinde ve üretim süreci boyunca maddi olarak destekler, hasat döneminde payına düşeni alır.
TDT ile aynı temele, yani katılımcılığa dayalı bir diğer sistem de Katılımcı Garanti Sistemleri (KGS). Katılımcı Sertifikasyon Sistemleri veya Katılımcı Onay Sistemleri olarak da adlandırılmaktadır. KGS, yerele odaklanmış bir kalite garanti sistemi. KGS’de üreticiler, tarafların aktif katılımına dayanan bir yöntemle sertifikalandırılıyor. Bu sistem, güven, sosyal ağlar ve bilgi/deneyim takası esasına dayanıyor. KGS üçüncü taraf sertifikasyonuna alternatif olarak, özellikle yerel pazarlar ve kısa temin zincirleri için çok uygun. Bu sistemler üreticiler, tüketiciler ve diğer tarafların sürece doğrudan katılımını sağlıyor. Bu süreç aşağıdaki bileşenlerden oluşuyor:
– Ürünlerin standartlarının tanımlanması ve seçimi
– Değerlendirme süreçlerinin ve yöntemlerinin geliştirilip uygulanması
– Çiftçilerin bir nevi ‘organik’ üretici olarak tanımlanabilmesi için verilerin gözden geçirilmesi ve karar verilmesi süreçleri
Buğday Derneği’nin UNDP-GEF Küçük Destek Programı (SGP) fonuyla yürüttüğü Doğal ve Yerli Ürüne Aracısız ve Güvenli Ulaşım Projesi’nin hedefi ise Türkiye’de doğa ile uyumlu üretim süreçlerini benimsemiş küçük üreticiler ile sağlıklı gıda talep eden tüketicilerin aracısız ve güven esasına dayalı olarak bir araya getirildiği yerel ürün zincirleri için bir model yaratılması ve iletişim ağının kurulmasıdır. Bu hedef doğrultusunda yürüttüğümüz faaliyetleri şu üç başlık altında topluyoruz:
– Konu ile ilgili uygulamalara yönelik bilgi ve deneyim altyapısının geliştirilmesi, tüketicilere ve üreticilere aktarılması,
– Çanakkale’de bir model oluşturulması,
– Ulusal bir iletişim ağının kurulması.
Buğday Derneği’nin ‘Doğal ve Yerli Ürüne Aracısız ve Güvenli Ulaşım Projesi’ kapsamında bir yandan küçük çiftçilerin ürünlerini bilinçli tüketicilere aracısız olarak ulaştırabilmesiyle ilgili mevzuat araştırması yapılırken, diğer taraftan Katılımcı Onay Sistemleri’ne Türkiye’de örnek teşkil etmesi amacıyla Çanakkale Ekolojik Yaşam İnisiyatifi (ÇAYEK) ile bir pilot uygulama sürdürülüyor.
ÇAYEK’te pasif tüketiciler yerine üretim sürecine katılım gösteren aktif ‘türeticiler’, belirledikleri ilkeler doğrultusunda ürün almak istedikleri üreticileri belirliyor, onları çiftliklerinde ziyaret ediyor, düzenli toplantılarla bir araya gelip hem bilgi paylaşımı yapıyor hem de ürünlerin hikâyelerini dinleyip ilk elden satın alıyorlar.