Doğu Karadeniz’in doğusunu mesken tutanların yurdu Çoruh Vadisi; yıllardır kaderine terk edilmişlik çizgisinden kurtuluyor. Önce DATUR projesiyle doğa ve kültürel envanterinin ön plana çıkarıldığı bölge, şimdi de dergimizin Yayın Yönetmeni İsmail Şahinbaş’ın koordinatörlüğünde hazırlanan ‘Çoruh Vadisi’ kitabıyla hem parkurlarını hem de muhteşem doğasını insanlara sunma fırsatını yakalıyor.
Çoruh nerde başlar?
Güney – batı, kuzey – doğu yönünde akan Çoruh Irmağı, Kaçkar Dağları’nın güneyinde derin bir vadi oluşturur. Çoruh Irmağı’nın ana dallarından biri olan Tortum Çayı ise, güneyden kuzeye doğru akar ve Tortum Gölü’nden geçip Yusufeli ilçe merkezinin yakınında Çoruh Nehri’ne ulaşır. Çoruh, yüksek ve sarp Kaçkar Sıradağları’nı, Kuzey Anadolu Platosu’ndan ayırır. Vadi boyunca yükseklik bakımından büyük farklar bulunur. Kaçkarlar, deniz düzeyinden neredeyse 4 bin metre yükse¤e ulaşırken; vadi tabanında yükselti 500 – 800 metreye kadar iner. Öte yandan güneye doğru gidildikçe, 2 bin metre yüksekliğindeki Erzurum Platosu’na ulaşır.
DATUR’un faydaları
Doğu Karadeniz’in en zorlu coğrafyalarından biridir Çoruh Vadisi. Bu zorlu coğrafyadan kendilerine bambaşka bir kültür yaratabilmeyi başarmış Çoruhlular, yıllardır çok değerli bir bölgede yaşamalarına rağmen, bölgelerini dünyaya tanıtma imkânı bulamıyordu. Önce DATUR projesi geliştirildi. Doğu Anadolu Turizm Geliştirme Projesi (DATUR); Efes, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yürütülen büyük bir proje. Bu sürdürülebilir insani gelişme projesinin alanı, ana Çoruh Vadisi’ni ve Çoruh Nehri’ni besleyen diğer akarsuların oluşturduğu küçük vadilerin büyük bir bölümünü içine alıyor. Proje, Erzurum’un İspir ve Uzundere ilçeleri ile Artvin’nin Yusufeli İlçesi’ni kapsıyor. Proje; temel olarak çevre ve kültürün korunması, sürdürülebilir insani kalkınma anlayışıyla Çoruh havzasını alternatif turizmin önde gelen varış alanlarından biri haline getirmeyi amaçlıyor. Bu anlamda bölgede yaşayan insanların gelir düzeyinin arttırılması ve bölge insanının hayat standartlarını yükseltme çabalarına destek olunması da amaçlanıyor.
Ve Çoruh kitabı
Bu denli yoğun bir çalışmanın ardından, eldeki verilerin düzgün bir biçimde tasnif edilmesi ve projenin daha görünür hale gelmesini sağlamak amacıyla bölgeyle ilgili çalışmalara bir yenisi daha eklendi. Dergimizin Yayın Yönetmeni İsmail Şahinbaş tarafından hazırlanan 112 sayfalık Çoruh kitabı bu yeni çalışmanın örneği. Aynı zamanda Çoruh Vadisi’ndeki parkurlarla ilgili çalışmaları da yürüten Şahinbaş, Çoruh kitabında vadinin doğal, kültürel ve tarihi mirasını birbirinden değerli fotoğraflarla ve yazılarla sunuyor. Çoruh coğrafyasına yakından bakmak isteyenler için iyi bir kaynak kitap niteliği taşıyan çalışmanın bölgenin tanıtılması için de iyi bir rehber olacağı aşikâr.
Uğur Biryol (ubiryol@gmail.com)
