Ballıkayalar Tabiat Parkı

Ballıkayalar, 1970 ve 80’li yıllarda İstanbullu yürüyüş sporunu seven insanların en iyi bildiği, en çok tercih ettiği bir kanyondur. Bir zamanlar hafta sonu yürüyüş deyince ilk akla gelen yerdi Ballıkayalar. Yaşı 50’yi geçkin insanlar, Tavşanlı Köyü’nden vadiye girmek için geçtikleri ahşap köprüyü çok net anımsayacaklardır eminim.

ballikayalar-giris

1980’li yıllara kadar İstanbul’dan Ankara’ya giden sadece bir karayolu vardı. Günümüzde E5 olarak bilinen bu karayolu Ballıkayalar Kanyonu’na gitmek için içinden geçilen Tavşanlı Köyü’nün kenarından geçerdi. İstanbul’dan ya da Kocaeli’den bir kitle ulaşım aracı ile köye ve ardından vadiye ulaşmak mümkün. Araç sahibi olmak bir dönem lükstü. O açıdan Ballıkayalar’ın rahat ulaşılabilir olması önemli bir etkendi.

Balkayası, Ballıkayalar isimlerine Anadolu’nun pek çok yerinde rastlarız. Kocaeli’nin Gebze İlçesi sınırlarında hem Balkayası, hem de bu yazımızın konusu olan Ballıkayalar isimli iki coğrafya bulunuyor. Balkayası, Gebze coğrafyasında, Büyükdere Vadisi içerisinde bulunuyor.

ballikayalar-vadisi

İstanbul’dan Kocaeli’ye, ya da Kocaeli’den İstanbul’a araçla otoyoldan Dilovası üzerinden ulaşırken, Ballıkayalar’dan çıkan derenin üzerinden geçeriz ama çok azımız biliriz. Anadolu’da Roma Dönemi’nin yol kavşağında bulunan, antik bir de Roma limanına sahip olan Dilovası, bir zamanlar varış noktası olurken, günümüzde bir an evvel hızlı geçip kaçalım coğrafyasına dönüştü.

ballikayalar-yuruyus-bir

Biz gelelim Ballıkayalar’a. Ballıkayalar, Kocaeli’nin Gebze İlçesi sınırları içerisi bulunan bir tabiat parkıdır. Tavşanlı ve Denizli köyleri ile çevrelenmiş 1847 hektarlık bir alanı kapsamaktadır. 06.09.1995 tarihinde tescil edilen park; İzmit şehir merkezine 39 km, İstanbul’a ise 65 km mesafede bulunmaktadır. Gebze’ye 8 km uzaklıkta olan Ballıkayalar Vadisi, 1,5 km uzunluğunda ve 40-80 m genişliğindedir. Vadinin çevresinde Tavşanlı, Pelitli, Köseler, Balçık ve Muallim gibi yerleşim merkezleri yer almaktadır. Vadi, Akdeniz ile Avrupa-Sibirya bitkiler coğrafyasının geçit kuşağında bulunmaktadır.

ballikayalar-selale

Ballıkayalar Vadisi, dağcılık sporu açısından hem yapısı hem de yoğun insan yerleşiminin bulunduğu bölgelere yakınlığı nedeniyle çok büyük bir değer taşımaktadır. Vadi, kireç taşlarının erimesi sonucu gelişen özgün yer şekilleri ile bir karstik boğazdır ve 1. ve 3. derece doğal sit alanı konumundadır. Bölgede yapılan bilimsel çalışmalar sonucunda 74 bitki ailesine ait 247 cins, 403 tür, 7 alt tür ve 6 yan tür olmak üzere 416 alt canlı türü tespit edilmiştir. Bu alt canlı türlerinin 15’i bölgeye ait ve çok ender görülen bitki türlerindendir.

ballikayalar-yuruyus-uc

Alt canlı türlerinin iklim bölgelerine göre dağılımları ve oranları; 108 alt canlı türü (% 25,9) Akdeniz, 3 alt canlı türü (% 0,72) İran-Turan ve 56 alt canlı türü (% 13,4) Avrupa-Sibirya bitki coğrafyası bölgesinin elementi şeklindedir. 167 alt canlı türü (% 40,1) ise geniş yayılışlıdır veya bitkiler coğrafya bölgesi bilinmeyenlerdendir. Tabiat parkı alanının, Akdeniz bitkiler coğrafyası bölgesi ile Avrupa-Sibirya bitkiler coğrafyası bölgesi arasında yer alması, bu bölge elementlerinin İran-Turan bitkiler coğrafyası bölgesi elementlerinden belirgin bir şekilde daha fazla olmasını açıklamaktadır. Kocaeli Yarımadası, içinde bulunduğu Marmara Bölgesi gibi geniş anlamda Akdeniz iklimi ile Karadeniz iklimi arasında bir geçit iklim tipine sahiptir. Bu iklim karakterini en iyi şekilde bölgenin bitki örtüsü üzerinde görmek mümkündür. Akdeniz ikliminin hâkim bitkilerinden olan maki ile nemli Karadeniz ikliminde büyüyen ve gelişen içsalgı elemanları Kocaeli Yarımadası’nda yan yana görülürler. Bölge iklimine Akdeniz özelliğini kazandıran, bu bölgede de kışların ılık ve en yağışlı mevsim olmasıdır. Kış aylarındaki Akdeniz etkisi, Gebze’de kendini kuvvetli olarak hissettirir. Yarımada da, yaz yağışlarının nispeten en düşük olduğu yerlerden biri de maki elemanlarının türce en zengin yayılış gösterdiği Gebze’dir (Genel olarak, Akdeniz iklimi; yazların sıcak ve hemen hemen kurak, buna karşılık kışların ılık ve yağışlı geçmesi ile bilinir).

ballikayalar-yuruyus-iki

Bu iklim tipi adını aldığı Akdeniz kıyılarında olduğu gibi, Ege ve daha önce belirttiğim gibi Marmara’da da etkilidir. Ancak Marmara Bölgesi’nde, Ekim sonundan Mart başına dek süren kış mevsimi biraz daha soğuk geçer. Yarı nemli olarak nitelendirilebilen ve kış yağışları ağırlıklı olan bu iklim, bölgede yayvan ve sert yapraklı odunsu bitki formlarının gelişimi için uygun bir ortam sağlamaktadır. Maki ve yalancı maki şeklinde adlandırılan bitki örtüsü formları, özellikle üzerinde yaz kuraklığının etkili hissedildiği kalkerli kayalar üzerinde görülmektedir.

ballikayalar

Gençlik yıllarımın geçtiği Kocaeli’de yaşarken, 80’li yıllarda gazetelerin hafta sonu eklerinde tanıtım yazılarını okuduğum, hep gitmeyi hayal ettiğim Ballıkayalar’ın 8km’lik bir yürüyüş parkuru var. Parkur tabiat park alanında başlayıp, kanyon içerisinden geçerek Denizli Köyü’ne ulaşıyor. Özellikle bahar aylarında geçmenizi tavsiye ederim. 2005 ile 2008 yılları arasında Kocaeli Büyükşehir Belediyesi adına Kocaeli coğrafyası üzerine çalıştığım dönemde bu rotayı Kocaeli Doğal Yürüyüş Parkurları kitabına aldım. Bu rota çok bilinen bir rota. Kanyon içerisinde çok güzel bir şelale var.

İzmit’te geçirdiğim gençlik yıllarıma, Ballıkayalar’a kamp kurduğum o güzel zamanlara ve mahalleden çocukluk arkadaşlarıma selam olsun…

Metin ve fotoğraflar: İsmail Şahinbaş