Allianoi’de Suya Gömülüp Gitse!!! Ne Fark Eder???

‘İnsanlığın ortak kültür mirası’ Allianoi’nin, sadece yöresel ekonomik beklentiler uğruna ve inatla suya gömülmesine çok az süre kaldı. Bergama yakınındaki Yortanlı Barajı Kasım 2005’ten itibaren su tutmaya başlayacak ve Allianoi 17 metre derinde yok olmaya bırakılacak.

Allianoi Roma Dönemi’nde (İS 2. yüzyıl) Pergamon antik kentinin sayfiyesi ve sağlık yurdu olarak kurulmuş. Anadolu’da o dönemden günümüze sağlam kalabilmiş ve halen aktif durumda olan tek Roma ılıcası Allianoi’dedir (su sıcaklığı 45 – 47 derece). Bergama Müzesi’nde sergilenmekte olan Aşk Tanrıçası Venüs / Nymphe (su perisi) heykeli de Allianoi’de ki kazı çalışmaları sırasında bulunmuştur. Bunlardan başka tarihi ve mimari yönden değerli çok sayıda kentsel yapı ve yaşam gereci de Allianoi’de gün yüzüne çıkarılmıştır. 1998 yılında başlayan (arkeoloji kurtarma çalışmaları) çok değerli buluntularla karşılaşılması ve kentsel yerleşimin tahminlerden çok daha büyük alana yayılmış olması nedeniyle ‘Arkeoloji koruma çalışmalarına’ dönüştürülmüştür ve halen yoğun şekilde sürdürülmektedir.

Başlangıçtan günümüze kurtarma ve koruma çalışmalarının başkanlığını yürüten Arkeolog Doç. Dr. Ahmet Yaraş ve ekibi, Allianoi’yi tüm yönleriyle anlatabilmek ve korunmasını sağlayabilmek amacıyla çok sayıda girişimde bulunmuşlardır. İlgili kamu kurumlarını, sivil toplum kuruluşlarını, medya mensuplarını devamlı bilgilendirmişler; Allianoi’nin kurtarılması ve korunması yönünde desteklerini talep etmişlerdir. 2004 yılında oluşturulan ‘Allianoi Girişim Grubu’da insanlığın ortak kültür mirası Allianoi’nin sular altında kalmasını önleyebilmek ve gelecek kuşaklara kalmasını sağlayabilmek amacıyla, başta gurup sözcüsü Avukat Arif Ali Cangı olmak üzere yoğun girişimlerini sürdürmektedirler. Zaman içinde, Allianoi hakkında çok sayıda bildiri, makale, söyleşi, vb. yayın yapılmıştır.

Anayasamızın 63 / 1. maddesi  ‘… Devlet tarih, kültür ve tabiat varlıklarının ve değerlerinin korunmasını sağlar, bu amaçla destekleyici ve teşvik edici tedbirleri alır…’ düzenlemesi getirmiştir.

1985’te, Granada Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi’ni imzalamış olan devletimiz, ‘… Tarihi ve mimari mirasın korunması için yasal önlemleri almayı, korunma için arkeolojik araştırma faaliyetlerini bilimsel güvence altına almayı, arkeolojik mirasın bulunduğu yerde korunmasını ve bakımını sağlamayı…’ bir kez daha taahhüt etmişti.

İzmir 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 29.03.2001 tarih, 9229 sayılı kararında, ‘… alanın 1. Derece Arkeolojik Sit olarak belirlendiği, antik yerleşimin göl alanı dışına çıkarılması ve İlya Çayı’nın su baskınından korunması için, DSİ tarafından gerekli bilimsel ve teknik çalışmaların yapılmasın karar verildiği…’ belirtilmektedir.

1 Mart 2005’te Europe Nostra (Avrupa Kültür Mirasları Federasyonu) Başkanı Otto Vonder Gablentz, Sayın Abdullah Gül’e mektubunda, “bu Roma kaplıcası önemli bir tarihi eserdir. Baraj paylaştığınız insanlık mirası açısından önemli bir kayba neden olacak ve Türkiye’nin kültür turizm merkezlerinden biri olabilecek önemli bir çekim alanından yoksun kalmasına yol açacaktır” demektedir.

Tüm bu olgulara rağmen, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, 20 – 30 yıllık yöresel ekonomik beklentiler uğruna ve inatla insanlığın ortak kültür mirası Allianoi’yi sulara gömecek baraj inşaatını sürdürmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’de, bu vazgeçilmez kültür varlığını yok etmeye yönelik tüm girişimleri ‘benim için fark etmez’ anlayışı ile seyrediyor gibidir.

Birey olarak geçmişte Anadolu topraklarından sökülüp başka ülkelere kaçırılmış, bilinçsiz yaklaşımlarla yakılıp yıkılmış, çalınmış, sulara gömülmüş çok sayıda kültür varlığımız için buruk duygular taşıyor ve hayıflanıyorsak eğer, bu yolda geleceği kurtarmak adına sessiz kalmamalıyız. DSİ Genel Müdürlüğü’ne Mart 2005 itibari ile başvuruların sayısı, 2500’ü aşmış durumda. Başvuranlar arasında, TMMOB, Mimarlar Odası, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, Arkeoloji ve Arkeologlar Derneği, Bergama Çevre Kültür ve Sanat Derneği, İzmir Rehberler Odası gibi tüzel kişilerde bulunmaktadır.

Yazı ve fotoğraf: Bülent Yüksel

Sırtçantam 5. sayı, Mayıs 2005