Akdört Oyunu

Akdört oyunu, yaylalarda boş zamanlarda eğlence amacıyla oynanır. Köylerde ise, köylüler genelde tarım ve ziraatla uğraştıklarından, havaların yağmurlu olduğu, tarla ve bahçelerde çalışma şartları uygun olmayan, tarla ve bahçelere gidilmeyen günlerde oynanır.

Bazen, bisküvi, lokum ve helvasına oynanır. Yenilen taraf, yenen tarafa bisküvi, lokum, helva alır ve seyircilerle birlikte hep beraber yenilir…

Akdört oyununda, oyuncunun kendi ve rakip oyuncunun emelerinde (kalelerinde) bulunan seçim durumuna göre, rakibe ait ağaç çubuk, taş veya kiremit parçalarını ‘yemek’, emeden (kaleden) ‘çıkartmak’ esastır. Seçim durumuna göre emelerde hangi tarafın ağaç çubuk, taş veya kiremit parçası kalırsa o taraf ağaç çubuk, taş veya kiremit parçası sayısına göre galip gelmiş (kabak koymuş) olur…

Oyuncağın hazırlanışı: Ortalama 13 – 15 cm uzunluğunda ve 2,5 – 3,0 cm. çapında çam, söğüt, meşe veya kavak ağacının dalından iki bölüm kesilir ve kesilen ağaç dallarının bu bölümleri ağaçların özü görünecek şekilde bıçak veya çakıyla ikiye ayrılır ve pürüzlü kısımları temizlenerek düzgün hale getirilir. Böylece sayıları belirleyen akdörtler tamamlanmış olur.

Daha sonra çayır üzerine karşılıklı 9 + 9 = 18’li olmak üzere karşılıklı toplam 36 adet eme (kale) kazılır. Emeler (kaleler) mukavva, tahta veya sunta üzerine de yapılabilir.  9 adet ağaç çubuk ile 9 adet taş veya 9 adet kiremit parçası temin edilerek, temin edilen ağaç çubuk ile taş veya kiremit parçaları emelere (kalelere) yerleştirilir. Bu işlemlerden sonra akdört oyunu oynanmaya hazır hale getirilmiş olur.

Oyuncuların cinsiyeti: Bu oyun hem kızlar, hem de erkekler tarafından ayrıca, ikişerli guruplar halinde karşılıklı da oynanmaktadır.

Oyun başlamadan önce akdörtlerin ikisini bir kişi atar ve karşısındaki kişi veya guruba ‘benze bana’ der. Akdörtlerin ikisi de rakip kişi tarafından ‘nerem benzer sana’ diyerek akdörtleri atar. Akdörtleri atan ikinci kişi birincinin attığının aynısını atarsa, ikinci oyuncu rakibine benzediği için akdörtleri ilk atan kişi oyuna başlar. Akdörtleri atan ikinci oyuncu birinci oyuncudan farklı atarsa oyuna ikinci oyuncu başlar. Akdörtler yere düştükleri şekle göre şöyle puanlandırılır:

– Akdörtler havaya atıldığında bunlardan biri açık, üçü kapalı gelirse buna ‘Gos’, ‘Goslamak’, ‘Gosladı’ (Bızladı – Buzağıladı) denilir. Atan kişi veya tarafa göre eme (kale) 1 sayı ilerletilir. Sayısal değeri ‘1’dir.

– Akdörtlerin ikisi açık, ikisi kapalı gelirse; buna ‘eşşek’ denir. Eme (kale) iki sayı ilerletilir. Sayısal değeri ikidir.

– Akdörlerin üçü açık biri kapalı gelirse; buna ‘katır’ (ühlüç) denilir. Eme (kale) üç sayı ilerletilir. Sayısal değeri üçtür.

– Akdörtlerin dördü birden açık gelirse; buna  ‘akdört’ denir. Eme (kale) dört sayılı ilerletilir. Sayısal değeri dörttür.

– Akdörtlerin dördü birden kapalı gelirse; buna ‘Malı’, ‘Mali’ denir. Eme (kale), altı sayı ilerletilir. Sayısal değeri altıdır.

Oyuna başlayabilmek için mutlaka ‘Gos’ gelmesi, ‘Goslanması’ gerekir. ‘Goslamadan’, ‘Goslanmadan’ ağaç çubuk, taş veya kiremit parçaları emelerden (kalelerden) hareket ettirilemez. Oyunda gerçekleştirilmesi gereken aşamalar şunlardır:

1. Emelerin (kalelerin) tamamında ‘Goslama’ işlemi tamamlandıktan sonra kendi evindeki emelerden (kalelerden) çıkılarak tekrar dönülmesi.

2. Oyuncuların rakip emelere (kalelere) girerek çıkabilmesi.

Derleyen: Turan Yılmaz

Derleme tarihi: 04.03.2010

Derleme yeri: Seben/Bolu

Kaynak kişi: Cezmi Gedik (1936 doğumlu) – Mehmet Yılmaz (1928 doğumlu)

Oyunun mekânı: Yayla ve köylerdeki çayırlık alanlar.

Kaynak kişinin oyunu kimlerden öğrendiği: Büyüklerinden.

Oyuncak: 4 adet akdört, 9 adet ağaç çubuk, 9 adet taş veya kırık kiremit parçası.

Oyuncağın malzemesi: Çam, Söğüt, Meşe, Kavak ağacı.